Futbolda bazı temel prensipler vardır. Bunların başında da 'hücum ederken genişle, savunma yaparken daral' gelir. Ancak eskiye göre son 20 yılda kendini daha sık güncelleyen futbolun temel prensipleri de bundan nasibini alıyor. Hücumda genişlemek ya da savunmada daralmak, iyi bir takım olmak için yeterli değil. Güncelleme gelirken, tıpkı telefonlar gibi eski modelseniz, güncellemeyi taşıyamıyor ve yavaşlıyorsunuz. Futbolun modern prensiplerini doğru uyguladığınız zaman da herkesin merak ettiği ve üzerine konuşup, yazı yazmak istediği bir takım oluyorsunuz: Alanyaspor gibi...

Doğru model, doğru sonuç

Alanyaspor sezonun ilk haftasından bu yana ligin zirvesinde dolaşıyor. Buraya tesadüfen geldiklerini söylemek doğru olmaz. Son üç senede puan durumundaki yerleri şöyle: 12-9-5. Yönetiminden, transferden sorumlu isimlerine kadar herkesin belirli bir planı olduğu bu sıralamaya bakınca anlaşılıyor. Bu sezon da aynı plan dahilinde Çağdaş Atan'la başladılar. Kariyerinde hiç A takım çalıştırmamış, Sergen Yalçın'ın yardımcılığını yapan, 5 senelik geçmişe sahip, 40 yaşında bir antrenör... Çizdiğimiz profil, Türkiye için hiç cazip değil. Alanyaspor'un Türkiye'deki futbol modeliyle yönetilmediğini de buradan anlıyoruz. Alanyaspor'un son 2 teknik direktörünün bir tanesi Fenerbahçe'nin bir tanesi de Beşiktaş'ın başında. Sonuçlara bakınca bunun doğru bir model olduğunu söyleyebiliriz sanırım...

Türkiye'den Avrupa'ya; değişen Çağdaş Atan

Çağdaş Atan, 'Avrupa'ya gitmenin önemi'ni bizlere bir kez daha hatırlatan futbol adamlarından. 2008 yılında Trabzonspor'dan ayrılıp Almanya'ya Energie Cottbus'a oradan da İsviçre'ye Basel'e gidip futbol oynadığında, kendi tabiriyle 'bambaşka biri' oldu. 2009 Avrupa Ligi finalisti Gera'lı, Zamora'lı, Duff'lı Fulham'a karşı oynarken ya da Magath'ın makine takımı, Bundesliga şampiyonu Grafite, Dzeko, Misimovic'li Wolfsburg'a karşı oynarken heybesine attıklarını bugün teknik adam olarak sahaya yansıtıyor. Futbolun temel prensiplerine sadık ancak her türlü güncellemeye açık. Alanyaspor son model bir cep telefonunda aradığınız tüm özelliklere sahip.

Defans, hücumdan başlar

Alanyaspor oynamaya çalıştığı agresif hücum presiyle dikkat çekiyor. Her zaman başarılı olamasa da olduğunda can yakıyor. Hatayspor, Galatasaray ve Beşiktaş maçlarında bunun örneklerini gördük. Modern futbolun önemli prensiplerinden biri olan 'defans, hücumdan başlar' argümanını Adam-Davidson-Babacar-Efecan'a inandırması, Çağdaş Atan ve ekibinin başarısı. Normal şartlarda bu oyunculardan Efecan dışındaki isimlerin kariyerleri bu oyuna pek uygun değildi. Sağlam hücum presi, Alanyaspor'un kalesinde gol görme olasılığını da en düşükte tutuyor. İstatistiklere göre ligin gol yeme ihtimali en düşük takımı Alanyaspor (Rakip xG ortalaması 9).

Ligin en iyi pasör kalecisi Marafona

Modern futbolun bir diğer uygulaması da kaleciyi oyuna dahil etmek. Birçok çağdaş teknik direktör, futbolcularının neredeyse tamamından orta saha oyuncusu özellikleri bekliyor. Yani top kontrolü ve pas yapma özellikleri bulunmalı. Buna kaleci de dahil. Kimi zaman Neuer gibi stoper oynaması isteniyor, kimi zaman Ederson gibi uzun pas yapması, kimi zaman da Bravo gibi üçüncü stoper olması. Alanyaspor'da Marafona da oyunun içinde bir kaleci. İsabetli pas sayısı (yaklaşık 350) ve isabetli pas yüzdesi (%94) ile açık ara ligin en iyisi. Marafona bu pasların büyük çoğunluğunu akan oyunda yapmış. Bu da bir kurgu içerisinde olduğunu gösteriyor. Alanyaspor'un başarısında idmanlarda kalecilerin oyuncularla beraber pas ve rondo çalışmalarına katıldığını, ekstra bir geriden oyun kurma idmanı yaptıklarını tahmin etmek zor değil.

Akan oyunda isabetli pas sayısı ve yüzdesi de en yüksek kaleci yine Marafona. Uzun pasta ise neredeyse yok. Bu da demek oluyor ki zorda kalmadıkça uzun top oynaması istenmiyor. Futbolda son dönemde uzun pas meselesi çok tartışılıyor. Modern hocalar bunu 'karanlığa atılan top' olarak görüyor. Hatta modern futbolun birçok yönünü en iyi yakalayan hocalardan biri olan Abdullah Avcı kenar ortalarını da bu sınıfta değerlendiriyor. Alanyaspor'un da karanlığa giden toplar yerine kısa-orta mesafeli garanti pasları tercih ettiğini, bunda da başarılı olduğunu görüyoruz. (Marafona'nın Beşiktaş maçında en çok pas bağlantısı kurduğu isimler 1. bölgede pası alan Tzavellas ve 2. bölgeye gelip pas alan Davidson'du.)

Miguel Miranda ve Francesco Farioli'nin etkisi

Marafona konusunda bir parantez de kaleci antrenörü Miguel Miranda'ya açmak lazım. Sporting Lizbon'da görev yapan Miranda, Ederson ve Oblak gibi isimlerle çalışmış deneyimli bir antrenör. Ayrıca akademide de kaleci departmanı sorumlusu olarak görev almış. İkisinin hem konuşma hem de futbol dillerinin aynı olması avantaj. Alanyaspor'un başarısındaki mimarlardan bir tanesi de Çağdaş Atan'ın 1 numaralı yardımcısı Francesco Farioli. Kariyerine henüz 25 yaşında, İtalya'nın en genç kaleci antrenörü olarak başladı. Öncesinde de 4 yıl boyunca amatörde kaleci antrenörlüğü yaptı. Aslında felsefe bölümü mezunu. Dünyanın en iyi spor akademilerinden bir tanesi olan Katar Aspire Academy'de* çalıştı. Benevento ve Sassuolo'da Roberto De Zerbi'nin** kaleci antrenörlüğünü yaptı. De Zerbi, Foggia'yı çalıştırırken takımıyla ilgili bir makale yazan Farioli, bu sayede onunla tanışıyor ve birlikte çalışmaya başlıyorlar. 'Kaleciyi oyuna dahil etme' konusunda Sassuolo kalecisi Consigli'yi Avrupa'nın en efektif pasör kalecisi haline getirdi. Barcelona'da La Masia koçlarına ders verecek kadar işinin ehli bir isim. Futbolun taktik yönüne ağırlık verilen İtalya'dan gelmesi, bir röportajında Türkiye'deki futbol için 'fiziksel ve teknik olarak donanımlı ancak taktik olarak zayıf' tespitinde bulunması ve yayınladığı makaleleri düşününce Alanyaspor'un taktik işlerinin ondan sorulduğunu anlamak mümkün.

Geçen sene yoktu bu sene takımın lideri

İngilizce futbol yazanların çok sevdiği ve adına 'build-up' dediği geriden oyun kurma organizasyonunu kalecisinden başlatan Alanyaspor, kısa pas-alan/pozisyon kaymalarıyla hücum geçişlerini sağlıyor. Anladığımız kadarıyla Çağdaş Atan takımının geriden oyun kurarak başlamasını istiyor. Burada Marafona'nın öneminden bahsettiğimiz gibi Tzavellas'ı da konuşmamız lazım. Geçen sezon lig maçlarının neredeyse yarısında süre alamayan Yunan stoper bu sezonla birlikte adeta parlıyor. Marafona'dan başlayan 'build-up'ta Caulker ve Siopis'le birlikte Tzavellas da kilit oyuncu. Az önce dediğimiz gibi Beşiktaş maçında kaleciden en çok pas alan oyuncu oydu ve neredeyse hiçbir topu boş kullanmadı. İsabetli pas oranı oldukça yüksek ve bunların çoğunluğunu ileri yönlü yapmaya çalışıyor. Alanyaspor'un savunmadan başlayan oyun kurgusunun bir noktasında mutlaka Tzavellas var. Ya topu alıyor, ya Caulker'le kenarlara açılıp baskıyı üzerlerine çekerek merkez oyuncusunun top almasını sağlıyor. Yunan stoper sadece bir oyuncu değil aynı zamanda bir lider karakteri sergiliyor. Takımdaki Yunanistanlı oyuncu çokluğunu düşününce etkisini tahmin etmek zor değil.

Önemli olan diziliş değil, yayılış

2010'lu yılların ilk yarısındaki Barcelona hükümdarlığı, Michels-Cruyff-Guardiola zinciri ve 4-3-3/3-4-3'ün başarısı kabul edelim ki hepimize bir formasyon hastalığı bulaştırdı. Ben de dahil uzun süreler oyunu formasyon üzerinden okumaya çalıştık. Ancak son yıllarda birçok teknik adamdan formasyonun önemsizliği konusunda açıklamalar duyuyoruz. Takımları analiz etmeye çalıştığımızda da görüyoruz ki artık sahaya nasıl dizildikleri değil nasıl yayıldıklarının önemi artıyor. Özellikle Bundesliga'daki takımların ilk düdükten itibaren sürekli değişen dizilimleri bizleri başka bir oyun okuma modeline doğru taşıyor. Çağdaş Atan da sezon boyunca 4-4-2, 4-2-3-1, 3-5-2 ve 3-4-1-2 gibi formasyonlar kullandı. Tek bir plana takılmış değil. Bu kadar değişim bizi aynı yere çıkarıyor: Sahaya nasıl dizildiğin değil, nasıl yayıldığın önemli.

En iyi defans oyuncuları hücumcuları

Hem savunmada hem hücumda sahaya iyi yayılan Alanyaspor pas oyununda da oldukça başarılı. Son şampiyon Başakşehir'den sonra ligin en çok pas yapan takımı. İsabetli pas sayısı ve yüzdesinde ise ligin en iyisi. Hiçbir futbolcusu bu alanda üst sıralarda değil. Bu da takım olmanın önemini gösteriyor. Aynı şey takım içi bireysel istatistiklerde de geçerli. Takımın en çok ikili mücadeleye giren 3 futbolcusu Davidson-Adam ve Bakasetas. Yani hücumcular. En çok ikili mücadele kazanan oyuncusu ise Davidson. Aynı zamanda takımın en golcü ismi. Biraz önce bahsettiğimiz gibi; defans, hücumdan başlar.

Ligin en iyi şutör takımı

Alanyaspor bu sezon kazandığı maçların tamamında rakiplerinden daha fazla şut çekti. Bu normal. Ancak Alanyaspor kaybettiği ya da berabere kaldığı maçlarda da rakiplerinden daha fazla şut çekti. İşte bu bize bir şeyler anlatır. Ligin en fazla isabetli şut çeken takımı olan Alanyaspor, ligin en çok şut çeken 11 oyuncusundan 4 tanesini kadrosunda bulunduruyor: Davidson, Babacar, Bakasetas, Adam. Bu şutların isabet oranlarına baktığımızda da listenin ilk 2 sırasında Alanyasporlu oyuncuları görüyoruz: Adam ve Davidson. Alanyaspor bu alanda geçen sezonun üzerine koyarak ilerliyor. 5.8 olan kaleyi bulan şut ortalamasını 7'ye çıkardılar. xG değerleri de 1.71'den 1.86'ya yükseldi. İyi bir hücum planınız yoksa bunları başarmanız çok zor.

Organizasyon, çalışma, inanma ve yetenek

Üst seviye takımlarda geriden oyun kurma, baskı halinde topla çıkma ya da dar alan oyunu gibi kurguları idmanlarda çalıştırmak çok kolay değildir. Çünkü profesyonel futbolcular için bu çalışmalar yıllarca tekrar edilmiş, öğrenildiği kabul edilmiş ve kas hafızasında olduğuna inanılan şeylerdir. Belli ki Alanyaspor'da Çağdaş Atan ve ekibi inandıkları organizasyon için oyuncularını ikna etmiş. Takımın yıldızı ve transferde adı en çok geçen oyuncusu (bu yüzden en egolusu olması beklenebilecek ancak öyle olmayan) Bakasetas'ın sözleri çok değerli: "Hocamız çok hırslı biri. Oyunculardan daha çok çalışıyor diyebilirim. Bizim her sorumuza cevap veriyor. Bütün takım onunla çalıştığımız için çok mutlu..." Böyle bir ortam olunca ortaya da başarılı bir takım çıkıyor. Futbolda size başarıyı getirecek 4 ana unsur vardır: İyi organizasyon, sıkı çalışma, oyuna inanmak ve tabii ki yetenek. Alanyaspor şu an için bu 4 unsura da sahip gibi görünüyor. 

*Katar Aspire Academy hakkında: https://www.trtspor.com.tr/haber/detay/katarin-dev-futbol-projesi-aspire-academy-212522.html

** De Zerbi hakkında: https://www.trtspor.com.tr/haber/detay/italyanlarin-yeni-cevheri-roberto-de-zerbi-213338.html