Alperen Doğan - TRT SPOR

Futbol, bundan yıllar önce oyuncuların ve pozisyonların görev tanımlarının genişlediği bir oyuna dönüşmüş, “hücum tehdidi oluşturabilme” işlevi kademe kademe geri çekilerek savunma oyuncularına kadar taşınmıştı.

Şu ana kadar çizilen görüntüsüyle 2020 Avrupa Futbol Şampiyonası, ters ayaklı beklerin sıklıkla kullanıldığı ve kanat beklerin ciddi anlamda fark yarattığı bir turnuva oluyor.

Turnuvanın geride kalan diliminde, bek pozisyonunda görev yapan oyuncuların yaklaşık 20 gole doğrudan etki ettiğine, bazı pozisyonlarda da gol veya asist yazılmamasına rağmen tabelayı değiştirdiklerine şahit olduk.

Hangi oyuncuların ne yönde etki ettiğine, nasıl kullanıldıklarına ve takımlarına verdikleri katkılara göz atalım.

EURO 2020’nin ilk haftasında ‘ters ayaklı sol bek’ furyası

Avrupa Şampiyonası’nda, açılış maçından başlayarak pek çok müsabakada ters ayaklı sol bek kullanımını gördük.

Kimi zaman üçlü, kimi zaman dörtlü savunmanın solunda oynayan bu futbolcuların ilk örneği, Türkiye karşısında Spinazzola’dan geldi. İtalya’nın sol beki, oyunun büyük bölümünde Kenan’la karşılaştı ve genellikle oynadığı koridoru tek başına kullanan isim oldu. Mancini, Spinazzola’nın topsuz koşularından ve kalenin çaprazında oynadığı bire birlerden İsviçre maçında da faydalandı.

Bu furya, Belçika’da Thorgan Hazard, Danimarka’da Joakhim Maehle ve İngiltere’de sürpriz bir kararla Kieran Trippier gibi örnekleriyle devam etti. Milli Takımımız da Umut Meraş’ın sakatlığının ardından Mert Müldür’ü bu şekilde kullanmayı tercih etti.

Joakim Maehle, zayıf ayağını da belli oranda kullanabilmesi ve top hakimiyetiyle, oyunu hızlı çeviren takımında bolca bire bir imkanı ve ceza sahasına koşu atma fırsatı buluyor. Üstelik, bunu ayağıyla paralel olan sağ kanatta da, ters olan sol kanatta da yapabiliyor. Yetenekli futbolcu, Rusya maçında sol kanattan sağ ayağıyla, Galler maçında da sağ kanattan sol ayağıyla fileleri sarsmayı başardı.

Trippier örneği üzerinden gidelim. Tecrübeli futbolcu, Hırvatistan maçında alıştığı bölgenin tersinde oynamıştı. Bu durum onun topu merkeze çekmesine, topla birlikte orta sahaya yakınlaşmasına ve bazen de pas istasyonu olmasına fayda sağlamıştı. Ayrıca Trippier, Raheem Sterling’in savunma arkası koşularını ödüllendirecek uzun toplar da atmıştı.

Bu durumun benzerini, sezon içerisinde Cancelo ile görmüştük.

Elbette ki ters ayaklı bekler, oluşturdukları farklı opsiyonlar kadar zaaflar da doğuruyor. En başta, bu futbolcuların ihtiyaç halinde taç çizgisine basarak oyunu genişletmeleri zorlaşıyor. Zira sol ayağını yeterince iyi kullanamayan oyuncular ister istemez kendilerini çizgiden kaçırmaya çalışıyor.

Ek olarak, kuvvetli ayağıyla aynı kanatta oynamaya alışmış beklerin, ters tarafta savunma anlamında eksi yazmaları da söz konusu olabiliyor. Belçika ve Danimarka, maç içlerinde zaman zaman bu sorunu yaşadılar.

Kanat bekler, rakip savunmaları çaresiz bırakıyor

EURO 2020’de, rakip ceza sahası ve çevresinde etkinlik gösteren kanat bekler, şu ana dek turnuvaya damga vurdular.

Kanat bekleri, özellikle de üçlü savunma oynayan takımların kanat beklerini savunmak kolay değil. Her şeyden önce, sürekli rakip alanda gezmeyen ve karşı takım tarafından kontrol altında tutulma refleksi oluşmayan bu oyuncuları 90 dakika boyunca frenleyebilmek, büyük bir hazırlık ve konsantrasyon istiyor.

Bunun yanında bekler, takımlarına oyun sıkıştığı anda genişleme imkanı tanıyabiliyorlar.

Hücum desteği veren bu oyuncuları savunmanın esas zorluğu topsuz hareketlilikten geliyor. Bekler karşı alana çıktığında, rakiplerin kanatları tarafından kontrol altına alınmak zorunda oluyorlar. Kanat oyuncularının kimi bu alışkanlığa sahip olmayışı, kimiyse maçın her anında benzer konsantrasyonu gösteremeyişi sebebiyle gerekli reaksiyonu verme konusunda eksik kalıyor.

Ek olarak, geriden hızını alarak çıkan bir oyuncunun hem kafa toplarına sıçrarken, hem ceza sahasında paylaşım yaparken savunmaları dengesiz ve çaresiz bırakması kolaylaşıyor.

Pek çok takım, bu tip oyuncuları kısıtlamak için beşli defans hattı kullanmayı tercih ediyor. Bu yönteme başvurmayan ya da yeterince iyi hazırlanmayan ekipler, EURO 2020’de kötü sınavlar verme durumuyla yüzleştiler.

Öne çıkan kanat bek performansları arasında, Türkiye karşısında yaptığı 3 asistle Zuber, iki maçta fileleri havalandıran Dumfries, Portekiz maçında yıldızlaşan Gosens ve Kimmich, Rusya mücadelesinde iki kez skora etki eden Meunier gibi isimler yer aldı.

Dumfries, Ukrayna maçının yıldızı oldu

Birkaç örnek görüntüyle, başarılı kanat beklerin oyuna etkisine şahitlik edebiliriz.

Dumfries’in Ukrayna maçı performansıyla başlayalım.

Rakip alanda gol arayan Hollanda, sol kanattan kesilen yüksek top ile pozisyon ouşturuyor. Tamamen geri çekilmiş Ukrayna savunması, penaltı noktası ve çevresindeki turuncu formalıları kontrol edebilse de, geriden gelen Dumfries kendisini boşa çıkarıyor. Kaçan net pozisyon, maçın ikinci yarısı için bir fragman niteliği taşıyor.

Dumfries, bu sefer çizgiye paralel bir koşu yapıyor. Rakibinin de hatasıyla topu önünde buluyor ve savunma dengesini bozuyor. Ceza sahasına çevirdiği topun devamı, Hollanda’ya gol getiriyor.

Yedi kişiyle Hollanda hücumunu karşılayan Ukrayna savunması, sağ kanattan koşuya başlayan ve pas kanalı gösteren Dumfries’e reaksiyon veremiyor. Bu pozisyon, Portakallar adına ikinci golü getiriyor.

Skorda eşitliği yakalayan Ukrayna, tüm hatlarıyla kendi ceza sahasına çekiliyor. Kenar ortasında savunmanın sayısal üstünlük kurduğu iki Hollandalı var. Arka direkteyse yine bir Dumfries koşusu… Yıldız oyuncu, bire bir eşleşmede hızını alarak rakibinden iyi yükseliyor ve bu kez golü kendi atıyor. Maçı 3-2 kazanan Hollanda’nın fileleri havalandırdığı her pozisyonda Dumfries farkı var.

Portekiz, Kimmich ve Gosens’i savunamadı

İlk maçında Fransa’ya mağlup olan Almanya, gruptan çıkma yolunda kritik müsabakada son şampiyon Portekiz ile karşılaştı.

Portekiz, EURO 2016’da başarılı bir yerleşik savunma sergilemiş, bu tutumu iyi uygulayan Fernando Santos’la EURO 2020’ye de gelmişti. Santos’un ekibi, belki de görev süresi boyunca en büyük çaresizliğini Almanya’nın kanat beklerine karşı yaşadı.

Yine örnekler üzerinden inceleyelim.

Ginter, savunmadan çıkıp Almanya atağına katılıyor. Ekibin hücum hattındaki üçlü, savunma oyuncularıyla eşleşiyor. Bu esnada, ters tarafta Robin Gosens’i takip eden kimse yok. Pozisyonun devamında Gosens, fileleri havalandırmasına rağmen ofsayt bayrağına takılsa da, müsabakanın seyri hakkında fikir veriyor.

Yine sağ kanattan gelişen bir hücum ve Kimmich’in attığı ters top… Bu görüntüde, topun gittiği noktada kadraja giren kimse yok.

Yalnızca iki saniye sonra, Gosens’in Bernardo Silva tarafından takip edilmediğini, kolaylıkla topla buluştuğunu görüyoruz. Pozisyon, Almanya golüyle noktalanıyor.

Almanya, dört futbolcusuyla ceza sahasına giriyor. Ortayı açan Müller pek rahatsız edilmese de, bu futbolcularla eşleşen birer Portekizli var. Sağ kanattan atağa destek veren Kimmich ise ne Jota tarafından, ne başka bir Portekizli ile takip edilmiyor. Bu pozisyon, Almanya’ya 2. golü getiriyor.

Henüz ikinci yarının başındayız. Kimmich merkeze kayarak ‘istasyon’ görevi görüyor ve Müller’e topu çıkarıyor. Portekiz sağ beki Semedo, ceza sahasına koşu yapan bir başka rakibini takip ediyor. Bu esnada boşa çıkan Gosens’i kovalayan kimse yok. Yine bir kanat bek aksiyonu, yine bir Almanya golü…

Üç golün ardından değişikliğe giden Portekiz, sağ kanada Rafa Silva’yı yerleştiriyor. Rafa Silva, Bernardo’dan bir farkla maçın yıldızı Gosens’i ceza sahasına kadar kovalıyor ancak ‘altıpas’ alanına girilirken bu takibi bırakıyor. Kimmich’ten son derece rahat bir orta, Gosens’ten son derece rahat bir kafa… Almanya, bir kanat bekinin diğerine asistiyle 4. golü buluyor.

Hollanda-Ukrayna maçında olduğu gibi, Almanya-Portekiz müsabakasında da kazanan tarafın her golünde bek imzası var.

Turnuva haritası, bek performanslarıyla çizilebilir mi?

Hikayeleri ve başarıya ulaşan takımların izledikleri yollara göre turnuvalar, kimi zaman golcüler ve golü esas alan oyunlar, kimi zaman da savunmacılar ve savunmayı ön plana çıkaran sistemlerle hatırlanıyor.

2020 Avrupa Futbol Şampiyonası’nda şu ana dek en fazla takımda görülen ayrıştırıcı unsur, beklerin kullanım biçimleri oldu.

İlerleyen turlarla beraber, EURO 2020’nin final yolunu ve şampiyonunu da bu bölgenin oyuncuları belirleyebilir mi?

Hep birlikte, turnuvanın seyrini takip edip göreceğiz.